De historie van het Zuidpoortgebied in vogelvlucht
Delft heeft al ruim 750 jaar stadsrechten. Voor de ontwikkeling van het Zuidpoortgebied is vooral de 19e eeuw van belang. Delft heeft rond het midden van die eeuw ongeveer 15 duizend inwoners, 7 stadspoorten en 5 kerken met elk hun eigen marktplein. In het zogenaamde Jan Salie tijdperk is Delft een sterk verarmde stad. Vele poorten worden gesloopt, grachten gedempt en de stadswallen afgebroken. Tot aan het einde van die eeuw lag het Zuidpoortgebied buiten de stadswallen. Dan verandert het gebied drastisch.
Onderstaande kaart geeft een goede indruk van het Zuidpoortgebied rond 1750.
Eind 19e eeuw wordt het Rijn-Schiekanaal omwille van de scheepvaart verlegd en verbreed. De omlegging van het kanaal levert de stad Delft twee 'eilanden' op, in het noorden en het zuidpoortgebied. In het noorden krijgt de Zogherriaanse gedachte gestalte door de bouw van de villa allee "De Nieuwe Plantage" en een park. Het zuidpoortgebied ontwikkelt zich tot een eiland van bedrijf en techniek. Dit gebied omvat het huidige Zuidpoortgebied: tussen de Zuidergracht of Zuidersingel (het oude Rijn-Schie kanaal) en het verplaatste kanaal.
Een grote bijdrage aan de ontwikkeling van het Zuidpoortgebied levert de Polytechnische school, in 1905 omgedoopt tot de Technische Hogeschool. In de periode 1890 - 1915 breidt de TH sterk uit. Als een van de eerste nieuwe gebouwen word in 1895 het Bacteriologisch Laboratorium gebouwd. Het huidige zgn. Spookhuis, naast de Sebastiaansbrug. In 1908 start de bouw van werktuig- en scheepsbouwkunde, gelegen aan de Nieuwelaan; nu het Museumhof en het voormalig Techniek Museum.
De gasfabriek, gestart in 1878, wordt uitgebreid en de zuidelijke singel (Zuidergracht) aan de westzijde wordt gedempt (waar nu het theater staat). In het westelijk gedeelte van het gebied komen goedkope arbeiderswoningen.
Tot 1945 verandert het Zuidpoortgebied nauwelijks; het is een beetje een vergeten gebied. Er wordt in de dertiger jaren nog wel een klein deel van de Zuidergracht gedempt, tot aan de oude Torenstraat. In 1939 komen al de eerste initiatieven voor sanering (van de Gasthuislaan). Ook wordt een reconstructie van de Asvest overwogen en worden de eerste krotwoningen onbewoonbaar verklaart.
Na de oorlog komt er weer dynamiek in het Zuidpoortgebied. Eerst alleen in plannen later ook uitgevoerd. Het Structuurplan 1954, uitgewerkt voor de binnenstad in het Komplan 1956, ziet het Zuidpoortgebied als het scharnier voor de noord-zuid route dwars door de stad en de oost west route naar Pijnacker. De gevolgen van dit Komplan 1956 zijn nog steeds zichtbaar in de vorm van de Sebastiaansbrug, de aanzet voor een route door de stad, en de demping van de Zuidergracht tot aan de Kruisstraat.
In de zestiger jaren komt er veel oppositie tegen het Komplan. Het behoud van de structuur van de oude binnenstad met zijn grachten is het belangrijkste argument van de tegenstanders. In 1967 wordt het Komplan omgezet in een nieuw bestemmingsplan "In de Veste". De doorsteek door de stad is van de baan. De scharnierfunctie van Zuidpoort is veranderd van karakter, alleen voor de stad. De oost-west route over de Zuidergracht of de Ezelsveldlaan verdwijnt ook van de tekentafels. Het resultaat is dat het Zuidpoortgebied een rafelige rand van een nieuw stuk binnenstad wordt.
Daarna begint een periode van veel plannen maar zonder realisatie. Voor een verbetering van de verkeersdoorstroming wordt de Zuidwal aangelegd en in 1979 de Hambrug/fietstunnel. Noemenswaardig is ook het woningbouwcomplex aan de Zusterlaan, dat in 1984 wordt gerealiseerd.
In 1987 start de stad Delft met de herontwikkeling van het Zuidpoortgebied met eerst een studie naar de vorm en functie van de stad met speciale aandacht voor Zuidpoort (Stadsmorfologische atlas, locatie Zuidpoort). Daarna volgen de meervoudige studieopdracht (1988), het Masterplan (1990), de Beslispuntennota (1991), het Plan van Aanpak Zuidpoort (1995), het Schetsplan Zuidpoort (1996) en het Schetsplan plus (1999). Uiteindelijk krijgt de Zuidpoort een nieuw gezicht met het Bestemmingsplan Zuidpoort (2000) en het definitief ontwerp voor het kerngebied (2001).